Carita Sejarah ing Kapustakan Jawi

Ringkesan Kapustakan Jawi

v  Mahabarata ingkang dipuncariyosaken damelanipun Resi Wiyasa, Jawinipun Abi Jasa. Punika wosipun nyariosaken lelampahanipun Para Pandawa saha Para Kurawa.

v  Ramayana nyariyosaken damelanipun Begawan Walmiki, menggah ing panangguh.

Serat-serat Jawi-Kina ingkang golongan sepuh ingkang kadamel kala atasan taun kepengker.

1)      Serat Canda-Kirana

Isinipun  piwulang tembang kaliyan kados dene Woordenboek, kadanguk cara Hindu ingkan memperipun Serat Jawi yaiku Serat Dasanama. Mawi nyebut namaning Ratu Crah Sailendra, ingkang ajasa candi kalasan.

2)      Serat Ramayana

Kadamel kala salebeting jumeneng Prabu Dyah Balitung, Ratu Binatara ingkang ngawastani tanah Jawa Tengah saha wetan, akadaton ing Nagari Mataram. Dipuncariyosaken punika anggelaraken lelampahanipun Prabu Rama, ing Ramayana DJ.K Sansekerta, Sang Sita sasampunipun kondur dateng Ayodya, lajeng pipisahan kaliyan Sang Rama ing Serat Ramayana DJ.K Sang Sita lajeng kempal malih kaliyan Sang Rama.

Kajawi punika Ramayana DJ.K bilih katandhing kaliyan Ramayana Walmiki, kalebet cekak sanget, boten ngandar-andar. Sarta sampun kasumerepan bilih bobonipun Ramayana DJ.K. punika pancen sanes Ramayana Walmiki. Menggah ungel-ungelanipun makaten “Sang Yogiswara Sista, Sang Suyana sudha manahira huwus malje sira” tegesipun : Sang pandita saya pinter, Sang Suyana dadi resik atine yen wis maca layang Ramayana iki.

3)      Sang Hyang Kamahayanikan

Ing wingking salebeting serat nyebut namanipun Ratu Jawi, Empu Sendok ingkang isinipun, wosipun wulangan bab agami Budha-Mahayana. Kathah ukaranipun Basa Sansekerta ingkang dipunterangaken ing Basa Jawa-Kina ingkang kathah mratelakaken raracikaning dewa-dewa ing Agami Mahayana.

4)      Brahmandapurna

Kenging dipunwastani barakan kaliyan serat Sang Hyang Kamahayanikan. Namung bedanipun, serat sang hyang kamahayanikan punika kitabipun tiyang Agami Budha-Mahayana, Serat Brahmandapurna punika kitabipun tiyang Agami Siwah, kacariyosipun Sang Romaharsana, kawruh dumadosing donya, kawantenaning alam, sejarahipun para Daksa andamel wilujengan, katrangan sawatawis bab paperangan bangsa (Brahmana, Satriya, Wesya, bab asrama (Brahmajari, Grehasta, Wanaprasta, Bhiksuka).

5)      Ayastyaparwa

Dapekanipun memper Serat Brahmandapurana isinipun yaiku Sang Dredhasyu matur taken dateng ramanipun Begawan Agastya, bab warni-warni. Ingkang katah ugi memper ingkang dipungelaraken wonten ing Serat Brahmandapurana, kados ta “punapa sabapipun dene Hyang minggah Suwarga utawi utawi kecemplung ing Neraka salebetipun jumenengipun Sang Prabu Dharmangsa – Teguh, Ratu ing tanah Jawa Wetan, punika bab Kapustakan Jawi mempeng sanget. Serat Mahabarata ingkang dipunjawakaken, mekaten ugi serat utara kanda.

6)      Uttarakanda

Ing purwakanipun mawi nyebut namanipun Prabu Dharmawangsa – Teguh. Isinipun yaiku petikan sangking cariyos Ramayana – Walmiki begawan ingkang pungkasan. Ana kene kacariyosaken : dumadosipura para danawa, leluhuripun Sang Dasamuka, lahiripun Dasamuka lan anggenipun Sang Dasamuka clunthangan dateng para dewa tuwin para pandita. Cariyosipun Arjunasasraban ugi kalebet. Namung wosipun nyariyosaken lelampahannipun Dewi Sinta. Sasampunipun kondur wonten ing Ngayodya, para kawula sami kirang seneng manahipun. Prabu Rama mituruti kajengipun rakyat Dewi Sinta dipegat lajeng katundhung. Kagungan putra kakung kembar, kaparingan nama Sang Kusa lan Sang Lawa. Radin kalah ingkang dipuncariyosaken kawulang dening Sang Walmiki anggancaraken lelampahanipun ingkang Rama, Prabu Rama dados cariyos Ramayana. Sinta dipuntimbali wangsul ana kadaton, konangan Siti, seda, Prabu Rama ugi lajeng seda ngenes.

7)      Adipurasa

Nyebut namanipun Prabu Dharmawangsa – Teguh, lampahan Dewi Lara Amis, Bale si Galagala, pejahipun Arimba, peksi jiwata, pendetan saking serat Adipurwa. Cariyos ngebur saganten presan, anjalari medalipun toyo panggesangan, saha wiwitipun wonten grahana srengenge, rembulan dipunteda ing danawa sirah tok.

8)      Sabhaparwa

Basa gancar ana ing cariyos Mahabarata dados bagejan ingkang angka kalih. Isinipun cariyos ingkang ingkang dados lampahan Pandawa Dadu.

9)      Wirata Parwa

Gancar ana cerita Mahabarata, isinipun Para Pandawa andelik ngenger dhateng Ratu Wirata, menawi ngantos kasumerepan bade kenging ukum bucal malih 12 taun. Salebeting wonten ing Wirata Sang Yudistira dados tukang masak saha tukang gelut nama Sang Ballawa, Sang Arjuna dados tiyang wandu nama Sang Wrehannala, damelanipun ngajar njoget saha tembang, Sang Nakula

10)  Kresnaya, Mawi Sekar

Serat punika anyariyosaken wosipun lelampahanipun Prabu Kresna nalika ambradat Dewi Rukmini. Dewi Rukmini putranipun Prabu Bismaka ing nagari Kudina, sampun kapajengaken kaliyan Sang Suniti ratu ing nagari Cedi, nanging ibu yaiku Dewi Pretukirti kepengin kagungan mantu Prabu Kresna. Sang Suniti kaliyan Sang Dyarasanda, smi dateng ing Kundina. Prabu Kresna langsung diaturi dateng marang panganten putri, sareng saweg rame-ramenipun midodareni. Panganten kakung saha bala tuwin Raden Rukma. Ingkang Rayi penganten putri, sami nututi, perang. Raden Rukma lan Sang Suniti kirang sekedik kemawon katot pejah. Dewi Rukmini nyuwun gesangipun ingkang rayi dateng Prabu Kresna, Sang Putri lajeng terus kabekta kondur dateng nagari Dwarawati. Cariyos wonten ing wayang dados lampahan Kresna-Kembang.

11)  Sumansantaka, Mawi Sekar

Serat punika anyariyosaken wosipun lahiripun Prabu Dasarata ing Ngayodya. Widadari Dewi Harini dipun-utus Batara Indra supados anggoda Begawan Trenawindu sing lagi tapa. Putranipun Prabu Karthakesika yaiku Indumati ingkang dados putri ing nagari Widarbha. Ingkang dados pangganti Prabu Karthakesika yaiku putra ingkang kakung nama Prabu Bodja. Sang Adja menang sayembara banjur nikah kaliyan Sang Indumati. Kagungan putra kakung ingkang kaparingan nama Sang Dasarata.

kajupuk saka buku Kapustakan Jawi